Zasady pisania Bibliografii w pracach psychologicznych

Źródło: Wskazówki dla autorów podręcznika: Strelau, J. (red.).(2000). Psychologia. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

 
[Pod tytułem umieszczono wyjaśnienie: „Wskazówki redakcyjne dla autorów trzytomowego Podręcznika Psychologii, w większości zbieżne z wskazówkami APA (obowiązują w większości obecnych polskich wydawnictw psychologicznych)”
Oryginalny podtytuł cytowanego fragmentu Wskazówek... brzmi: Wskazówki bibliograficzne]

„Pozycje bibliograficzne muszą być pełne, pisane z dokładnie przestrzeganą kolejnością poszczególnych składników, z jednolitą interpunkcją, z uwzględnieniem stylu czcionki (normalna i kursywa) i liter (duże i małe). Dla przejrzystości bibliografię piszemy wysuniętym akapitem, tak jak podano w przykładach. 

Kolejność zapisu bibliograficznego jest następująca:
(1) Autor(zy) - wszyscy, niezależnie od ich liczby,
(2) rok wydania,
(3) tytuł książki, rozdziału, artykułu, pracy dyplomowej (dysertacji), referatu lub raportu,
(4a) w przypadku książki: miejsce wydania i wydawca,
(4b) w przypadku rozdziału: redaktor(zy), tytuł książki, strony, miejsce wydania i wydawca,
(4c) w przypadku artykułu: tytuł czasopisma, tom (vol.) i strony,
(4d) w przypadku pracy dyplomowej (dysertacji): wydział (instytut), uczelnia (instytucja) i miejscowość,
(4e) w przypadku referatu: oryginalna nazwa konferencji (kongresu itp) i miejscowość,
(4f) w przypadku raportu: rodzaj i numer grantu, miejscowość, uczelnia (instytucja) i wydział (instytut).

Kursywą piszemy wyłącznie: tytuł książki, także książki w której znajduje się odpowiedni rozdział, tytuł czasopisma i jego tom (vol.), tytuł referatu, tytuł pracy dyplomowej (dysertacji), a także tytuł raportu.
Niżej podano w miarę wyczerpującą listę przykładów zapisu poszczególnych pozycji bibiograficznych, z uwzględnieniem wymaganej interpunkcji, stylu czcionki (normalna - kursywa) i liter (duże - małe).

Pisanie bibliografii w pracach psychologicznych jest kluczowym elementem procesu tworzenia tekstów naukowych. Bibliografia, jako wykaz źródeł, z których autor korzystał podczas przygotowywania swojej pracy, stanowi fundament, na którym opiera się cała argumentacja i prezentowane wnioski. Prawidłowe sporządzenie bibliografii jest nie tylko kwestią formalną, ale również etyczną, ponieważ w sposób przejrzysty i uczciwy pokazuje, jakie prace, teorie i badania wpłynęły na kształtowanie się idei prezentowanych w danym tekście. W dziedzinie psychologii, gdzie badania empiryczne oraz teoretyczne stanowią podstawę wiedzy, właściwe zacytowanie źródeł jest nieodzownym elementem każdego rzetelnego opracowania naukowego.

Podstawową zasadą przy sporządzaniu bibliografii w pracach psychologicznych jest konsekwentne stosowanie przyjętego stylu cytowania. W psychologii najczęściej wykorzystywanym stylem jest styl APA (American Psychological Association), który jest standardem w publikacjach naukowych z zakresu nauk społecznych, w tym psychologii. Styl APA ma swoje ściśle określone zasady, które dotyczą nie tylko sposobu zapisu źródeł w bibliografii, ale również sposobu cytowania w tekście, formatowania dokumentów oraz organizacji całego tekstu naukowego. Przyjęcie jednego stylu cytowania, takiego jak APA, umożliwia utrzymanie spójności i przejrzystości w prezentacji źródeł, co ułatwia czytelnikom śledzenie, w jaki sposób dane informacje zostały opracowane na podstawie wcześniejszych badań i literatury.

W stylu APA bibliografia, czyli wykaz źródeł na końcu pracy, jest zatytułowana „References”. Każdy wpis w bibliografii powinien zawierać pełne dane bibliograficzne źródła, co obejmuje nazwiska autorów, rok publikacji, tytuł pracy, tytuł czasopisma lub książki, numery stron, a w przypadku artykułów internetowych również adres URL lub DOI. Dane te muszą być zapisane w ściśle określony sposób, aby spełniały standardy APA. Na przykład, przy cytowaniu książki w bibliografii w stylu APA należy podać: nazwisko autora, inicjały imienia, rok wydania w nawiasach, tytuł książki kursywą, numer wydania, jeśli jest istotny, oraz nazwę wydawnictwa. Przykład zapisu książki w bibliografii wyglądałby następująco: „Smith, J. (2020). Psychological theories of development. Oxford University Press.”

W przypadku artykułów z czasopism naukowych, wpis w bibliografii powinien zawierać nazwisko autora, inicjały imienia, rok publikacji, tytuł artykułu, tytuł czasopisma kursywą, numer tomu kursywą, numer zeszytu w nawiasach (jeśli jest dostępny), zakres stron oraz, jeżeli jest to artykuł z dostępem internetowym, DOI lub URL. Na przykład: „Brown, L. A., & Green, M. (2019). The role of cognition in emotional regulation. Journal of Cognitive Psychology, 32(3), 245-260. https://doi.org/10.1080/12345678.2019.1234567.”

Jeżeli w pracy cytowane są różne rodzaje źródeł, jak na przykład rozdziały z książek, raporty, strony internetowe, czy materiały konferencyjne, każdy z tych typów źródeł wymaga innego formatu w bibliografii. Na przykład, cytując rozdział z książki redagowanej przez różnych autorów, należy podać nazwisko autora rozdziału, inicjały imienia, rok publikacji, tytuł rozdziału, inicjały imienia i nazwisko redaktora książki, tytuł książki kursywą, numery stron rozdziału, oraz nazwę wydawnictwa. Przykład takiego zapisu: „Davis, R. (2018). Emotional intelligence in the workplace. In M. Turner (Ed.), Advances in organizational psychology (pp. 112-135). Sage Publications.”

Cytując strony internetowe, szczególnie ważne jest podanie dokładnego adresu URL oraz daty dostępu, jeśli zawartość strony mogła ulec zmianie od momentu jej zacytowania. Zwykle podaje się nazwisko autora lub organizacji, rok publikacji, tytuł strony kursywą, nazwę witryny, a następnie adres URL. Przykład: „American Psychological Association. (2021). APA Style guidelines. Retrieved from https://www.apa.org/style/.”

W przypadku cytowania źródeł elektronicznych, takich jak artykuły z czasopism dostępnych online, szczególnie ważne jest podanie DOI (Digital Object Identifier), który jest unikalnym identyfikatorem cyfrowym danego artykułu. DOI umożliwia bezpośredni dostęp do źródła i jest preferowanym sposobem odniesienia do publikacji internetowych w stylu APA. Jeżeli DOI jest dostępny, powinien być zawsze podany w bibliografii.

Ważnym aspektem przy tworzeniu bibliografii w pracach psychologicznych jest zachowanie odpowiedniej kolejności alfabetycznej wpisów. Wszystkie źródła są uporządkowane alfabetycznie według nazwiska pierwszego autora. W przypadku, gdy cytowane są prace tego samego autora z tego samego roku, należy je odróżnić, dodając litery (a, b, c) po roku publikacji, zarówno w bibliografii, jak i w cytatach w tekście. Na przykład: „Smith, J. (2020a). Psychology and society. Harvard University Press.” oraz „Smith, J. (2020b). Advanced studies in developmental psychology. MIT Press.”

Przy sporządzaniu bibliografii należy również zwrócić uwagę na to, aby każde cytowane źródło było rzeczywiście wykorzystywane w tekście pracy. Innymi słowy, w bibliografii powinny znaleźć się tylko te źródła, które zostały bezpośrednio przywołane i cytowane w pracy. Odwrotnie, każde źródło, które jest przywołane w tekście, musi być umieszczone w bibliografii. Takie podejście zapewnia spójność i przejrzystość pracy oraz umożliwia czytelnikom odnalezienie pełnych informacji na temat cytowanych źródeł.

Cytowanie w tekście, zgodnie ze stylem APA, odbywa się w systemie autor-data. Oznacza to, że za każdym razem, gdy autor odnosi się do jakiegoś źródła, w tekście musi pojawić się nazwisko autora oraz rok publikacji w nawiasach. Na przykład: „Według badań Smitha (2020)…” lub „(Smith, 2020)”. Jeżeli cytowany jest fragment dosłowny, należy również podać numer strony, na której cytat się znajduje, na przykład: „(Smith, 2020, s. 45)”.

Zasady pisania bibliografii w pracach psychologicznych są rygorystyczne i szczegółowe, co odzwierciedla znaczenie dokładności i rzetelności w prezentacji wyników badań naukowych. Każdy błąd w cytowaniu lub wprowadzenie niepełnych informacji bibliograficznych może wpłynąć na wiarygodność pracy i podważyć jej naukową wartość. Dlatego też autorzy prac naukowych w psychologii powinni dokładnie zaznajomić się z zasadami stylu APA i konsekwentnie je stosować, aby zapewnić najwyższy standard swojej pracy.

W kontekście pisania prac naukowych, właściwe zorganizowanie i zaprezentowanie bibliografii ma również znaczenie praktyczne, ponieważ ułatwia innym badaczom odnalezienie i weryfikację źródeł, na których opiera się dana praca. Dobrze przygotowana bibliografia jest nie tylko formalnym wymogiem, ale również świadectwem staranności, rzetelności i profesjonalizmu autora.

Pisanie bibliografii w pracach psychologicznych wymaga skrupulatnego przestrzegania określonych zasad stylu APA, które dotyczą sposobu zapisu i organizacji źródeł. Bibliografia musi być kompletna, dokładna i spójna, a każde źródło cytowane w tekście musi być prawidłowo przywołane w bibliografii. Dbałość o szczegóły w przygotowaniu bibliografii świadczy o etycznym podejściu do pracy naukowej oraz o szacunku dla innych badaczy, których prace stanowiły podstawę własnych badań i refleksji.